بازی نیابتی‌های آمریکا در میدان سیاست‌

[ad_1]

به گزارش جمهور آنلاین، سیاست مکانیسم ماشه یا سازوکار «پس‌گشت»، یکی از بندهای کلیدی برجام، به طرف‌های توافق امکان می‌دهد در صورت نقض تعهدات توسط یکی از طرفین، تحریم‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل را بازگردانند.

این سازوکار که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت گنجانده شده، به‌گونه‌ای طراحی شده که تحریم‌ها پس از طی فرآیندی مشخص، بدون نیاز به رأی‌گیری یا امکان وتو، به‌صورت خودکار احیا می‌شوند. اخیراً کشورهای اروپایی عضو برجام (بریتانیا، فرانسه و آلمان)، تهدید کرده‌اند که در صورت عدم پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای با ایران، تا پایان اوت ۲۰۲۵ این مکانیسم را فعال خواهند کرد.

این تهدید در حالی مطرح شده که مشروعیت حقوقی و سیاسی آن به دلیل نقض تعهدات اروپا و خروج آمریکا از برجام، همچنین حملات اخیر به تأسیسات هسته‌ای ایران، به شدت زیر سؤال رفته است.

شواهد به وضوح نشان می‌دهد که این حرکت سیاسی تحت تأثیر فشارهای آمریکا قرار دارد. آمریکا پس از خروج از برجام در سال ۲۰۱۸، به دلیل عدم عضویت در توافق، دیگر نمی‌تواند مستقیماً مکانیسم ماشه را فعال کند. با این حال، گزارش‌ها نشان می‌دهند که اروپا به نیابت از واشنگتن عمل می‌کند.

تلاش کشورهای اروپایی به وضوح با سیاست‌های دولت آمریکا برای فشار حداکثری بر ایران هم‌راستا است. اروپا، چه در حال حاضر و چه در دور اول ریاست‌جموری ترامپ نشان داد فاقد استقلال سیاسی از آمریکا بوده و این تهدیدات در واقع بازتاب خواسته‌های واشنگتن برای وادار کردن ایران به پذیرش شرایط اسرائیل و غرب است.

یکی از مهم‌ترین دلایلی که مکانیسم ماشه را بی‌اعتبار می‌کند، حملات آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران در ژوئن ۲۰۲۵ است. کشورهای اروپایی نه تنها طبق تعهدات خود در برجام این حملات را محکوم نکردند بلکه به صراحت از آن حمایت کردند. به عنوان مثال، وزیر خارجه آلمان در زمان جاری بودن جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران به صراحت گفت که اسرائیل با حمله به ایران دارد «کارهای کثیفی» که خود اروپایی‌ها حاضر به انجام آن نیستند را انجام می‌دهد.

مخالفت چین و روسیه با فعال‌سازی مکانیسم ماشه، یکی دیگر از عوامل کلیدی در تضعیف این تهدید است. نمایندگی دائم روسیه در سازمان ملل در بیانیه‌ای اعلام کرد که این اقدام فاقد مشروعیت حقوقی بوده و می‌تواند روندهای دیپلماتیک را به خطر بیندازد. سخنگوی وزارت خارجه چین نیز هشدار داد که اعمال دوباره تحریم‌ها فضای مذاکرات را مسموم خواهد کرد. این مواضع نشان‌دهنده شکاف عمیق در جامعه بین‌المللی درباره مشروعیت اقدام اروپا هستند.

«کاظم غریب آبادی» معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران روز سه‌شنبه ۲۸ مرداد در دیدار با سفیر جمهوری خلق چین و کاردار فدراسیون روسیه درخصوص اقدامات مشترک برای مقابله با رویکرد مخرب سه دولت اروپایی در قبال قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، بحث و تبادل نظر کرد. به گفته غریب‌آبادی هر سه کشور معتقدند قطعنامه ۲۲۳۱ باید در موعد مقرر خود خاتمه یابد و این کشورها از نظر قانونی حق اسنپ بک ندارند و با بازگرداندن قطعنامه های شورای امنیت مخالف هستند.

همزمان با افزایش تأکیدات کشورهای اروپایی مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه یا فرآیند پس‌گشت، مقامات ایرانی با دو کشور دیگر حاضر در برجام یعنی چین و روسیه دیدارها و گفت‌وگوهای بسیاری انجام دادند تا به یک موضع مشترک درباره تهدیدات کشورهای اروپایی حاضر در برجام دست یابند و به نظر می‌رسد در روزهای نزدیک به این اقدام؛ آن دیدگاه مشترک حاصل شده و هر سه کشور ایران، چین و روسیه این اقدام را مخرب و غیرقانونی می‌دانند.

«لین جیان» سخنگوی وزارت خارجه چین روز جمعه ۲۴ مرداد در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که پکن مخالف اعمال تحریم‌ها بوده و معتقد است که این امر به طرفین در ایجاد اعتماد و رفع اختلافات کمک نمی‌کند و برای تلاش‌های دیپلماتیک برای از سرگیری زودهنگام مذاکرات مفید نیست.

چین همچنین در نامه خود به شورای امنیت ملی به فقدان رویه‌های قانونی و دلیل معتبر برای فعال کردن مکانیسم «اسنپ بک» اشاره و نوشته است: بندهای ۱۰ تا ۱۵ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و بندهای ۳۶ تا ۳۷ برجام، رویه لغو مفادی که تحریم‌های قبلی شورای امنیت سازمان ملل را لغو می‌کنند و همچنین رویه اعمال مجدد قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت سازمان ملل را تعیین کرده‌اند. طی کردن کامل رویه‌های مکانیسم حل اختلاف (DRM) که توسط برجام تعیین شده است، پیش‌شرط فعال کردن مکانیسم «اسنپ بک» است.

در ادامه نامه پکن آمده است: به دلیل خروج ایالات متحده، کمیسیون مشترک نمی‌تواند به طور مؤثر کار کند و هرگز تصمیمی برای فعال کردن مکانیزم حل اختلاف نگرفته است. بنابراین، فاقد توجیه برای فعال کردن مکانیزم “بازگشت سریع” است. هرگونه تلاشی برای توسل به “بازگشت سریع” با دور زدن رویه تعیین شده و الزامات قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تلاش‌های دیپلماتیک را به شدت تضعیف می‌کند و سوءاستفاده از اختیارات و وظایف شورای امنیت سازمان ملل محسوب می‌شود. هرگونه تلاشی برای نادیده گرفتن کمیسیون مشترک و مکانیزم حل اختلاف برای اعمال فشار جهت فعال کردن مکانیزم “بازگشت سریع” باطل است.

در نهایت چین اعلام کرده است قاطعانه با فعال کردن مکانیسم «بازگشت سریع» شورای امنیت سازمان ملل مخالف و معتقد است که این اقدام به ایجاد اعتماد یا رفع اختلافات بین طرف‌های مربوطه کمکی نمی‌کند، تلاش‌های دیپلماتیک برای از سرگیری زودهنگام مذاکرات را تضعیف می‌کند و حتی منجر به عواقب غیرقابل پیش‌بینی و فاجعه‌بار می‌شود، تمام تلاش‌های دیپلماتیک را برای سال‌های متمادی از بین می‌برد و روند حل و فصل سیاسی-دیپلماتیک را به طور کامل پایان می‌دهد.

نمایندگی دائم روسیه در سازمان ملل هم ۲۳ مرداد با ارسال یادداشتی به شورای امنیت تاکید کرد: هرگونه تلاش برای بازگرداندن قطعنامه‌های قدیمی شورای امنیت، فاقد مشروعیت، بی‌اثر، بدون پایه حقوقی و مضر برای روندهای دیپلماتیک خواهد بود و بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و مفاد برجام، استفاده از مکانیسم «اسنپ‌بک» تنها زمانی مجاز است که کشور متقاضی، به‌عنوان یکی از مشارکت‌کنندگان در برجام، تمام مراحل حل‌وفصل اختلافات مندرج در بندهای ۳۶ و ۳۷ توافق را طی کرده باشد. روسیه تصریح کرده که آلمان، فرانسه و انگلیس نه‌تنها این مراحل را طی نکرده‌اند، بلکه خود با عدم اجرای تعهدات برجامی، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از توافق در مه ۲۰۱۸، در «نقض اساسی» برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شریک بوده‌اند.

مسکو تصریح کرده است که هرگونه تلاشی برای توسل به «اسنپ بک» بدون دور زدن رویه تعیین‌شده و الزامات قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تلاش‌های دیپلماتیک را به شدت تضعیف می‌کند و سوءاستفاده از اختیارات و وظایف شورای امنیت سازمان ملل محسوب می‌شود. کمیسیون مشترک برجام هرگز تصمیمی برای فعال کردن سازوکار حل اختلاف نگرفته است و هیچ اجماعی بین شرکت‌کنندگان در مورد تلاش آلمان، فرانسه و بریتانیا برای فعال کردن سازوکار حل اختلاف حاصل نشده است.

جمهوری اسلامی ایران هم به تصریح وزیر امور خارجه و سخنگوی این نهاد، اورپا را فاقد صلاحیت حقوقی و اخلاقی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌داند. سید عباس عراقچی؛ وزیر امور خارجه کشورمان در گفتگویی به صراحت اعلام کرد: تأثیر اسنپ‌بک بیشتر روانی است تا واقعی. ما همین بحث را داشتیم؛ گفته شد که ممکن است برخی کشورها بگویند به‌دلیل فعال شدن اسنپ‌بک، دیگر نفت نمی‌خریم. پاسخ ما این است که قطعنامه‌های شورای امنیت هیچ ارتباطی با نفت ما یا بانک‌های ما و بسیاری از دیگر حوزه‌های تحریم نداشتند. به همین دلیل بود که آمریکا به سمت تحریم‌های یک‌جانبه رفت. اما چرا این موضوع در فضای روانی مؤثر است؟ چون ممکن است در داخل کشور، این وضعیت باعث تشدید بلاتکلیفی شود، و در خارج از کشور هم برخی دولت‌ها احساس کنند که شرایط بدتر شده است. باید با این فضای روانی مقابله کرد.

من در چند جا این بحث را مطرح کرده‌ام و برخی مرا متهم می‌کنند که تبعات اسنپ‌بک را کوچک جلوه می‌دهم؛ در حالی که چنین نیست. تبعات اسنپ‌بک واقعاً جدی و سنگین است و باید برای جلوگیری از آن تلاش کرد. اما در عین حال نباید آن را بیش از اندازه بزرگ کرد. نباید تصور کنیم که با فعال شدن اسنپ‌بک، تحریم‌های اقتصادی سنگین‌تر یا جدیدتری بر ما تحمیل خواهد شد که دیگر توان ایستادگی نداشته باشیم. این‌طور نیست. شرایط از وضعیت موجود بدتر نخواهد شد. بله، از نظر روانی و سیاسی، و حتی از نظر راهبردی، تبعاتی وجود دارد، اما نه در حدی که دیپلماسی را به بن‌بست برساند یا کشور را فلج کند.

نوشته بازی نیابتی‌های آمریکا در میدان سیاست‌ اولین بار در جمهورآنلاین. پدیدار شد.